Hikayede yer alan yer, zaman, kişi, olay ve anlatıcı unsurları bir araya geldiğinde hikayenin yapı unsurları ortaya çıkar. Sınavlara hazırlanıyorsanız veya yazmaya meraklıysanız gelin, hikaye unsurları konusunu tüm detaylarıyla inceleyelim!
1. Hikayenin Yapı Unsurları Nedir?
Hikayenin yapı unsurları, olay, yer, zaman, kişi ve anlatıcı unsurlarıdır. Bu unsurlar, hikaye yapısının temelini oluşturur. Olay etrafında gelişen hikayelerde çoğunlukla bu unsurların tümü bulunur. Ancak bazı hikayelerde olay, yer, zaman, kişi unsurları belirgin olmayabilir veya hiç bulunmayabilir. Anlatıcı unsuru ise her zaman belirgindir.
1.1. Hikayede Olay Unsuru Nedir?
Olay, hikayenin anlattığı ve etrafında geliştiği kavramdır. Olaya dayalı metinlerde bu unsur çeşitlilik gösterebilir. Olay etrafında gelişen uzun bir hikayede birden fazla olay yer alabilir. Kısa hikayelerde ise çoğunlukla tek bir olay vardır. Bu çeşitlilik nedeniyle hikaye unsurları sorularında doğrudan olayın sorulması pek tercih edilen bir soru tipi değildir. Olay, diğer hikaye unsurları ile birlikte sorulur.
1.2. Hikayede Yer Unsuru Nedir?
Yer, hikayedeki olayın geliştiği mekanı ifade eder. Birden fazla yerden bahsedilen hikayelerde yer unsuru, anlatıcının bulunduğu ve hikayenin büyük bir bölümünün geçtiği mekan olarak belirlenebilir. Hikayede olayların yaşandığı mekan, doğrudan yer unsuru olarak haritada belirtilebilir.
1.3. Hikayede Zaman Unsuru Nedir?
Zaman, hikayedeki olayın geçtiği anı ifade eder. Bu zaman unsuru kimi zaman ''sabah, akşamüstü, gece'' gibi ifadeler ile belirtilir kimi zaman da ''yaz, kış, bahar'' gibi mevsimler kullanılır. Hikaye unsuru soru tiplerinde çoğunlukla her ikisi birden belirtilir. Hikayede olayın yaşandığı mevsim an açıkça belirtilmiş ise haritaya her ikisi de yazılır.
1.4. Hikayede Kişi Unsuru Nedir?
Kişi veya kişiler, hikayede gelişen olayı yaşayan şahısları ifade eder. Bu kişiler, hikayenin kahramanlarıdır. Hikaye kahramanları çoğu zaman insanlar olsa da bazen ismen belirtilen hayvanlar da hikaye haritasında kişi unsuru olarak yer alır.
1.5. Hikayede Anlatıcı Unsuru Nedir?
Hikayede anlatıcı unsuru I. kişi veya III. kişi olarak iki seçenek halinde incelenir. Hikayede bakış açıları olarak da ifade edilebilen bu unsur, yazarın olayları okuyucuya kimin ağzından anlattığı ile ilgilidir.
1.5.1. Birinci Kişi Ağzından Anlatım Nedir?
Birinci kişi ağzından anlatım, kahraman anlatıcının bakış açısı ile olayların okuyucuya aktarılmasıdır. Eğer hikaye okuyucuya kahramanlardan birinin ağzından anlatılıyorsa bu hikayenin anlatıcı unsuru I. kişi olarak belirlenir. Bu bazen ''birinci kişili anlatım, birinci kişi ağzından anlatım ya da birinci kişi ağzı'' şeklinde de ifade edilir. Anlatıcı ''ben'' dilini kullanır.
Birinci kişi ağzından anlatım örnekleri ve cümleler:
- Elimdeki kutuları arabanın bagajına yerleştirip sürücü koltuğuna geçtim.
- Ona defalarca seslendim ama rüzgarın sesinden dolayı beni duymadı.
- O gün okula gitmeyeceğim için bütün gün oyun oynayabilirdim.
- Hava kararmak üzereydi, sokağımızda arkadaşlarımla saklambaç oynuyorduk, bu en sevdiğimiz oyundu.
1.5.2. Üçüncü Kişi Ağzından Anlatım Nedir?
Üçüncü kişi ağzından anlatım, hikayenin kahramanlardan birinin değil de o an ortamda bulunmayan ancak her bilen bir anlatıcı tarafından aktarılmasıdır. Üçüncü kişili anlatım, ilahi bakış açısı olarak da bilinir. Çünkü bu anlatım tekniğinde anlatıcı, hikayenin geliştiği yerde cismen bulunmaz ancak kahramanların neler yaptığını ve daha da önemlisi o sırada neler hissettiğini tüm detaylarıyla bilir ve okuyucuya anlatır. Bu durumda aslında anlatıcı, hikaye yazarının bizzat kendisidir.
Üçüncü kişili anlatım örnek cümleler üzerinden şu şekilde gösterilebilir:
- Seda, bu durum karşısında ne yapacağını şaşırmıştı, kendini kapana kısılmış gibi hissediyordu.
- Ezgi, arabanın kapısını sert bir şekilde kapatıp yolun karşısına geçti.
- Ali, elindeki poşetleri yere bırakıp telefonunu cebinden çıkardı.
Görüldüğü gibi bu anlatım biçiminde kahramanın kendisi değil adeta onu izleyen bir kişi biz okuyuculara onun neler yaşadığını anlatır. Anlatıcı kahramanlardan ''O'' şeklinde bahseder.
2. Hikaye Unsurları Soru Tipleri Nelerdir?
Hikaye yapı bakımından incelenirken bu unsurlar belirlenerek hikaye haritası oluşturulur. Hikaye unsurları konusunun merkezi sınavlarda soruluş şekli ise üç tip soru üzerinden ortaya çıkar.
Hikaye unsurları konusu en çok çıkan soru tipleri:
- Hikaye metni verilerek hikaye haritası sorulur.
- Hikaye haritası verilerek bu haritanın hangi hikayeye ait olduğu sorulur.
- Hikaye metni verilerek belirgin olan veya olmayan unsurlar sorulur.
3. Hikaye Haritası Nedir?
Hikaye haritası, hikayenin olay, yer, zaman, kişi ve anlatıcı unsurlarını içeren şemadır. Hikaye haritası nasıl yapılır diye baktığımızda bazen tablo bazen de maddelenerek yapıldığı görülür. Haritayı oluştururken tüm unsurların doğru şekilde bulunması önemlidir. Hikaye haritası sorularında eğer harita, sorunun öncülünde verilmiş ve şıklardaki hangi hikayenin bu haritaya uygun olduğu soruluyorsa doğru cevap tüm unsurları birden içermelidir.
Hikayenin yapı unsurları sorulurken çoğunlukla şıklar birbirine çok benzer. Hatta çoğu zaman aynı şık yanlışlıkla kopyalanıp diğerlerine de yapıştırılmış gibi görünür. Ancak aralarında gizlenmiş küçük farklılıklar vardır. Örneğin birinde kişi unsurları eksiktir, birinde yer ya da zaman eksik ya da yanlış verilmiştir vs... Doğru cevap şıkkında ise tüm unsurlar eksiksiz yer alır. Bu konu hikaye örnekleri ile çok daha iyi anlaşılacağı için şimdi örnek bir hikaye üzerinden unsurları bulup haritayı çıkaralım!
3.1. Hikaye Unsurları Örnek Metin İncelemesi
Uyandığımda güneş ışıkları henüz kendini göstermemişti. Hava tam olarak aydınlanmış sayılmazdı. Yine de alarmı beklemeden yataktan kalktım. Musluktan akan buz gibi suyla yüzümü yıkayınca kendime geldim. Ocak ayında su hep böyle soğuk akardı. Mutfağa geçip kahve kavanozunu açtım. Kavanozdan yayılan mis gibi kahve kokusunun da etkisiyle hızlıca kahve makinesini çalıştırdım. Elimde fincanla kahvenin demlenmesini beklerken bir anda başlayan yağmur ve gök gürültüsünün sesini işittim. Anlaşılan bugün güneş ışıklarını görmek pek de mümkün olmayacaktı. Kahvemi doldurup yağmuru izlemek için pencere kenarına geçmiştim ki telefonuma gelen mesajın sesiyle irkildim. Mesaj arkadaşım Gamze'dendi. ''Bugün çıkmasak mı Derya, hava çok kötü.'' yazmıştı. O kadar rahatladım ki mesajı görünce üzerimden bir yük kalkmış gibi oldu, hem bu havada evde pinekleyebilecektim hem de planı iptal eden ben olmayacaktım. Kahvaltı planımız iptal olunca ben de yeniden mutfağa geçip en sevdiğim kekikli tosttan iki tane yaptım. Bilgisayarı açıp günün atmosferine uygun bir film aramaya başladım.
3.2. Hikaye Haritası Nasıl Hazırlanır? Örnek Hikaye Haritası
Hikaye haritası öncelikle söz konusu metni dikkatle okuyarak hazırlanır. Şimdi bu kısa hikaye örneği üzerinden unsurları bulalım ve örnek hikaye haritasını oluşturalım!
Örnek metnin, örnek hikaye haritası:
Olay: Derya ve Gamze'nin, hava şartlarından dolayı, beraber kahvaltı yapma planlarını iptal etmeleri
Kişiler: Derya ve Gamze
Yer: Derya'nın evi
Zaman: Kış, sabah
Anlatıcı: I. kişi
Görüldüğü gibi hikayenin unsurlarını bulmak dikkatli bakıldığında son derece kolaydır. Ancak bazı hikaye örneklerinde unsurlar belirgin şekilde verilmemiş olabilir. Örneğin hikayenin anlatıcısı Derya, ocak ayından bahsetmemiş olsaydı mevsimin kış olduğunu bilemezdik. Bu durumda da zaman olarak sadece ''sabah'' unsurunu bulabilirdik.
Hikayede anlatım teknikleri çok çeşitli olabilir. Bir hikayede anlatım teknikleri ne kadar farklı şekillerde kullanılsa da unsurları bulmak ve hikaye haritasını oluşturmak temelde aynı yöntemlerle gerçekleştirilir.
Yorumlar
Yorum Gönder
Yorum Bırak