Cümlede Kavram ve Duygular

Cümlede kavram ve duygular konusu Türkçe dersinin temelini oluşturan unsurlardan biridir. Bir metnin ne anlattığını bulabilmek için öncelikle o metindeki cümlelerde verilmek istenen anlamları algılayabiliyor olmak gerekir. Cümlelerin ifade ettiği kavram ve duygulardan bazılarını birlikte detaylandıralım!

Sevinç Cümleleri Nelerdir?

Gerçekleşen bir şeyin kişide yarattığı mutluluk ve hoşnut olma durumunu anlatan ifadelere sevinç cümleleri denir. Sevinç cümleleri net olarak mutlu olmayı, sevinmeyi, hoşa giden şeyleri belirtir. Bu sevincin sebebi yapılan bir davranış, söylenen bir söz ya da yeni alınan bir eşya, derslerde yüksek not almak gibi birçok durum olabilir.

Sevinç Cümleleri Örnekleri

• Buraya geldiğin için çok mutlu oldum!
• Seni gördüğüme çok sevindim.
• Yaşasın, sınavdan çok yüksek bir not almışım!
• Oh be, yarın tatile gidiyoruz!
• Şehrin yeni halini görünce ayaklarım yerden kesildi.
• Yeni aldığım elbiseyi beğenmene çok sevindim.
• Oraya gideceğimiz için içim içime sığmıyor.
• Konsere bilet bulduğumuza çok sevindim.
• Yeni başlayacağımız iş için çok heyecanlıyım.
• Yaşasın, sonunda biraz dinlenebileceğiz!

Yukarıda sevinç cümleleri 10 tane örnek üzerinden gösterilmiştir. Siz de kendi sevinç cümlelerinizi yorumlar kısmına yazarak etkinliğe katkıda bulunabilirsiniz.

Hayıflanma Cümleleri Nelerdir?

Yapılmayan, yapılamayan, gerçekleşebilecekken gerçekleştirilemeyen şeylerden duyulan hüznü anlatan cümlelere hayıflanma cümleleri denir. Hayıflanma cümleleri çoğunlukla elden kaçırılan fırsatları anlatır. Hayıflanma ifadeleri aslında bir şeye ''tüh ya'' demenin cümle şeklidir.

Hayıflanma Ne Demek ve Nasıl Anlaşılır?

Hayıflanma TDK Sözlük ve diğer kaynaklara bakıldığında tam olarak ''üzülmek, yerinmek'' anlamlarına gelir. Ancak cümlede anlam özelinde hayıflanma cümleleri, geçmişte yapılan davranışlardan, eylemlerden veya verilen kararlardan dolayı hissedilen üzüntüyü anlatan cümlelerdir. Bu üzüntü yapılan şeyin sonuçlarından dolayı da olabilir, tamamen sebepsiz bir şekilde de belirtilebilir.

Hayıflanma ve pişmanlık cümleleri birbirleri ile sık sık karıştırılır. Ancak ikisi arasında anlam bakımından birçok benzerlik olduğu gibi aynı zamanda çok bariz bir fark vardır. Birinde ''gerçekleşen'' diğerinde ise ''gerçekleştirilemeyen'' şeylerden duyulan üzüntü anlatılır. Kısaca anlatmak gerekirse pişmanlık cümleleri birinin yaptığı bir şeyden dolayı üzüntü duymasıyken hayıflanma cümleleri yapmadığı şeylerden üzüntü duymasını konu alır.

Hayıflanma ve pişmanlık arasındaki fark ve örnekler için pişmanlık cümleleri yazısına da göz atabilirsiniz. Hayıflanma cümleleri konu anlatımı olarak pişmanlıktan ayrı düşünülemez. Bu nedenle her iki kavramı da çok iyi anlamak gerekir.

Hayıflanma Cümleleri ve Örnekler

Hayıflanma örnekleri ile konuyu pekiştireceğiz. Siz de kendi hayıflanma cümle örneklerinizi yorumlara yazarak bu konu ile ilgili etkinlik yapabilirsiniz.

Örnekler:

• Keşke İstanbul'da yaşadığım dönemin kıymetini bilseydim.
• Derste düzenli not alsaydım şimdi onlarla çalışabilirdim.
• Sınava keşke daha çok çalışsaydım.
• Keşke gençliğimde kimseye kulak asmadan istediklerimi yapsaydım.
• Keşke onu ne kadar çok sevdiğimi daha önce söyleseydim.
• Alan seçimi yaparken öğretmenimi dinleseydim keşke.
• Keşke bu kitabı daha önce okusaydım.

Bu örneklerde görüldüğü gibi ''keşke'' ifadesi hayıflanma cümlelerinde sık sık kullanılır. Ancak bu ifade aynı zamanda pişmanlık cümlelerinin de en belirgin işaretlerinden biridir. Bu nedenle cümlede anlam soruları çözülürken hayıflanma ve pişmanlık farkı çok iyi anlaşılmalıdır. İçinde ''keşke'' ifadesi bulunan iki şıktan hangisinin pişmanlık hangisinin hayıflanma cümlesi olduğunu tespit edebilmek için gerçekleşmiş bir durumdan bahsedilip bahsedilmediğine bakılmalıdır.

LGS Türkçe soruları daha çok pişmanlık kavramı üzerinde durur. Bu nedenle birçok eğitimci de hayıflanma cümlelerinin pişmanlık kategorisine girdiğini zanneder. Ancak bu tamamen yanlış bir bilgidir. LGS Türkçe çıkmış sorular incelendiğinde bu konu ile ilgili ayrımların geçmişte çıktığını ve bundan sonra da çıkabileceğini görmek mümkündür.

Ön Yargı Cümleleri Nelerdir?

Bir olay, durum veya kişi hakkında henüz gerçekleşmemiş bir şey ile ilgili önceden yargıda bulunulan ifadelere ön yargı cümleleri denir. Ön yargı cümlelerine peşin yargı ya da peşin hüküm cümleleri de denir. Ön yargı kavramı günlük hayatta sık sık kullandığımız bir kavram olduğundan, bu tür cümleleri de diğerlerinden ayırt edebilmek oldukça kolaydır. Ön yargı nasıl yazılır konusunda eski ve yeni yazım kuralları arasında farklılıklar vardır. Ancak günümüzde geçerli olan yazım kurallarına bakıldığında ön yargı ayrı yazılır.

Ön Yargı Cümleleri Örnekler

• O kitabı okuyunca bence hiç beğenmeyeceksin.
• Bu işi kesinlikle başaramayacaksın.
• Sınavda çok başarılı olacağından eminim.
• Yarışmayı bence sen kazanacaksın.
• O şehri seveceğini hiç sanmıyorum.
• Senin bu filmi beğenmeyeceğini düşünüyorum.
• O yazarın yeni kitabı da bence çok az okunacak.
• Yeni işinde çok başarılı olacaksın.
• Sana tavsiye ettiğim filmi çok beğeneceksin.
• Bu elbise sana hiç yakışmayacak.

Ön yargı cümleleri 10 tane örnek üzerinden verilmiştir. Siz de kendi ön yargı cümlelerinizi oluşturarak etkinliği tamamlayabilir, örnek cümlelerinizi yorumlara yazabilirsiniz. Ön yargı cümlesine örnek olarak gösterilebilecek ifadeler olumlu ya da olumsuz anlamlarda olabilir. Ön yargı cümle örnekleri motive edici olabileceği gibi çoğunlukla heves kırıcı, motivasyon düşürücü cümlelerdir.

Olumlu ve Olumsuz Ön Yargı Cümleleri

Ön yargı, olumlu da olsa olumsuz da olsa peşin hüküm içerdiği için söyleyen kişinin ''cahil, bilgisiz'' biri olarak görünmesine neden olan cümlelerdir. Bu öznel bilgiyi bir kenara bırakırsak olumlu ön yargı cümleleri genellikle ''Bu işi başaracaksın, sen yaparsın...'' gibi herhangi bir dayanağı olsa da olmasa da motive etmek amacıyla kurulan cümlelerdir. Ön yargı genel olarak olumsuzlukları çağrıştırdığı için bu tarz olumlu cümlelerin ön yargı cümlesi olup olmadığı soru çözümü sırasında birçok öğrenci tarafından karıştırılmaktadır.

Olumsuz ön yargı cümleleri ise ''toksik'' olarak tanımladığımız heves kıran, bir işi daha başında baltalamaya çalışan sözlerdir. ''Bu işi yapamazsın, başaramazsın, kazanamazsın bla bla bla...'' bu tarz cümleler tam anlamıyla olumsuz ön yargı cümleleri olarak gösterilebilir.

Ön yargı cümleleri öncesinden gelen bir bilgi, gözlem ya da dayanağa sahip olmak zorunda değildir. Bazı ön yargı cümlelerinde bir sebep ve dayanak gösterilirken bazılarında bu durum hiç olmayabilir. Örneğin ''Sen komedi filmlerini sevmediğin için bu filmi de beğenmeyeceğinden eminim.'' cümlesinde ön yargının bir dayanağı vardır. Ancak ''Bu filmi beğeneceğini sanmıyorum.'' cümlesinde ise herhangi bir dayanak olmaksızın peşin hükümde bulunulmuştur.

Karşılaştırma Cümleleri Nelerdir?

En az iki varlığın, olayın ya da durumun birbirleriyle olan üstünlükler, benzerlikler ve farkları bakımından kıyaslandığı cümlelere karşılaştırma cümleleri denir. Karşılaştırma cümleleri içinde iki ve ikiden fazla varlık, durum ya da olay söz konusu olabilir. Karşılaştırma örnekleri üzerinden konuyu inceleyelim.

Karşılaştırma Cümleleri Örnekler

• Yeni aldığım çanta önceki aldıklarıma göre çok daha güzel.
• Bence kırmızı diğer renklere göre daha fazla dikkat çekiyor.
• Eskiden yaşadığımız mahalle, burası kadar sevimli bir yer değildi.
• Sabahları uyanır uyanmaz diğer içeceklerdense kahveyi tercih ederim.
• Kahve, tüm dünyada en çok sevilen içecekler arasında ilk sıradadır.
• Oturma odasının duvarlarını sarıya, diğer odaları griye boyamışlardı.
• O benim çocukluğumdan beri en sevdiğim şarkıdır.
• İzlediğim filmler arasından en çok bunu beğendim.
• Vitrindeki turuncu elbise, diğerlerinden daha güzel görünüyor.
• Yağmurlu günlerde dışarı çıkmayı, güneşli havalara göre daha çok sever.
• Orhan Veli şiirleri arasından en sevdiğim odur.
• Onu diğer tüm arkadaşlarımdan çok daha fazla severim.
• Benim en sevdiğim yemek biber dolmasıdır.

Karşılaştırma Cümleleri ve Sorular

Karşılaştırma cümleleri Türkçe deneme ve konu testleri içeriklerinde en çok sorulan sorular arasındadır. Hem cümlede anlam bilgisi hem de düşünceyi geliştirme yolları konularından biri olan karşılaştırma konusunun sıklıkla üzerinde durulur. Sorularda karşılaştırma cümlelerini diğerlerinden ayırt edebilmek için cümlede geçen ''en, daha, kadar, göre, gibi'' ifadelerine dikkat etmek gerekir. Bu ifadelerin geçtiği cümlelerde çoğunlukla karşılaştırma anlamı vardır.

Pişmanlık Cümleleri Nelerdir?

Pişmanlık cümleleri kişilerin kendi yaptıkları veya söyledikleri bir şeyden dolayı pişmanlık duyduklarını belirten cümlelerdir. Pişmanlık cümlesinde belirtilen durumlar, pişman olunan şeyler genellikle kişinin kendisi tarafından hata olarak görülür ve değerlendirilir.

Pişmanlık cümlesi nedir kısaca bakmak gerekirse cümleyi kuran kişinin kendi davranışlarında bazı yanlışlıklar bulmasıdır. Bu yanlışları, yaptığı şeyin kötü sonuçlarından dolayı da yanlış olarak görüyor olabilir. Cümlede bu durum her zaman belirtilmez. Pişmanlık duygusunun neyden kaynaklandığı bazı cümlelerde açıkken bazılarında ise belli değildir.

Cümlede kavram ve duygular konusunun soruları çoğunlukla pişmanlık cümleleri üzerine kuruludur. Cümleye hakim olan duygu olarak da geçen bu konunun en önemli başlıklarından biri pişmanlık cümleleri olarak gösterilebilir. Pişmanlık cümlelerini örnekleri üzerinden inceleyelim.

Pişmanlık Cümleleri Örnekler

• Arabayı bu kadar hızlı kullanmamalıydım.
• Keşke seni hiç aramasaydım.
• Bu soğukta keşke evden çıkmasaydım.
• Keşke sana o konudan hiç bahsetmeseydim.
• Bu şehre taşınmakla hata yapmışım.
• Keşke bu kadar çok yemek yemeseydim.
• Evi bu renge boyamam büyük bir hataydı.
• Kaktüslere çok su vermekle yanlış yaptım.
• Doğa yürüyüşü için keşke buraya gelmeseydim.
• Keşke o kitabı hiç okumasaydım.
  

Bu cümle örneklerinde görüldüğü gibi pişmanlık bildiren ifadelerin tümünde ''yapılan'' bir şeyden duyulan üzüntü ve o şeyi sonradan yanlış bulma durumu vardır.

Pişmanlık ve Hayıflanma Arasındaki Fark Nedir?

Pişmanlık ve hayıflanma arasındaki fark üzüntü duyulan şeyin ''yapılmış'' veya ''yapılmamış'' olmasıdır. Eğer yapılan bir şeyden sonra o şeyi yanlış bulma veya bundan üzüntü duyma durumu varsa bu cümleler pişmanlık cümleleridir. Eğer yapılmayan, gerçekleşmeyen bir durumdan, o şeyi yapmadığı için üzüntü duyan bir kişi söz konusuysa bunu belirten cümleler hayıflanma cümleleri olarak kabul edilir. Pişmanlık ve hayıflanma arasındaki fark örnekler üzerinden daha iyi anlaşılacaktır.

Örnekler:

• Keşke o kitabı daha önce okusaydım. (Hayıflanma)
• O etkinliğe katılmam gerekirdi. (Hayıflanma)
• O etkinliğe keşke hiç katılmasaydım. (Pişmanlık)
• Keşke perdeleri hafta sonu yıkasaydım. (Hayıflanma)

Örnek cümlelerde görüldüğü gibi hayıflanma cümlelerinde, gerçekleşmeyen ya da yapılmayan bir davranıştan dolayı hissedilen üzüntü duygusu vardır. Pişmanlık ise gerçekleşmiş olan şeyleri sonradan yanlış bulma ve buna üzülme durumudur.

Pişmanlık Cümleleri ve Keşke Sözcüğü

''Keşke'' sözcüğü sıklıkla pişmanlık ve hayıflanma cümlelerinde kullanılır. Ancak ''keşke'' sözcüğünün geçtiği tüm cümleler pişmanlık ya da hayıflanma cümleleri olmayabilir. Ayrıca her pişmanlık cümlesinde ya da hayıflanma bildiren her ifadede ''keşke'' ifadesi geçmeyebilir. Bir cümlenin pişmanlık cümlesi olup olmadığını anlamak için sadece ''keşke''ye bakan kişiler çoğunlukla cümleye hakim olan duygu sorularını yanlış çözerler. Çünkü soruyu hazırlayan kişi zaten çeldiricileri bunun bilincinde olarak şaşırtmalı şekilde hazırlar. Örneğin şıklarda:

• Keşke beni de daha önce arayıp çağırsaydın.
• Okul için bu çantayı almakla hata yapmışım.

cümlelerini görünce ''keşke'' ifadesini görüp ilk cümleyi pişmanlık cümlesi olarak işaretleyen biri soruyu yanlış çözer. Çünkü ilk cümle içinde ''keşke'' ifadesi geçse de bu bir sitem cümlesidir. İkinci cümle ise pişmanlık cümlesidir ancak içinde ''keşke'' ifadesi geçirilmemiştir.